Macar sorgumunun başarı hikayesinin arka planı.

Ferenc Farkas deneyimli bir tarım uzmanıdır. Georgikon Keszthely Zirai Bilimler Üniversitesindeki eğitimi sırasında Avusturya ve Amerika Birleşik Devletlerinde tarımsal üretim ve hayvancılıkta birçok staj yapmıştır. 2012 yılından beri sorgum ve soya tohumları konusunda Macaristan pazarının lideri olan Euralis Semances’ın Macaristan şubesini yönetmektedir.

Yeniden keşfedilmeyi bekleyen eski bir ürün

Macaristan’da sorgum iyi bilinen ve farklı alanlarda kullanılan geleneksel bir üründür (süpürge, tane sorgum ve yemlik sorgum). Ancak sorgum hayvan yeminde sınırlayıcı bir etken olarak, danelerinin tanen içeriğinin yüksek olması nedeniyle geri planda kaldı. Uzun yıllardan satılan hibrit çeşitler artık tanen problemine neden olmasa da, önyargılar maalesef kırılamamaktadır. Diğer bir olumsuzluk olarak, 2000’li yıllardan itibaren, Macaristan’da üretilen kırmızı ve beyaz tanelerin hasadı, ülkemizdeki pazar eksikliği nedeniyle kuş yemi pazarı için Kuzey Avrupa’ya ihraç edilmiştir.

Euralis Macaristan’da, 2015 yılında, kuraklıktan en fazla etkilenen bölgelerde çalışan ortaklarımıza somut çözümler sunmak amacıyla küresel ısınma konusunda bir görüş ileri sürdük. 5 yılın 3’ünde sulama olmadığından, mısır üretimi zayıftır ve yeterince verimli değildir. Bu bölgelerin (mısıra ayrılan alanların %10-15’ini oluşturmaktadırlar) pedoklimatik verilerinin incelenmesinin ardından, güvenli ve verimli bir mısır üretimi için uygun olmadıkları sonucuna ulaştık. Aynı bağlam içerisinde, tane sorgum avantajlı özelliklere sahiptir: %30-40 daha az su ihtiyacı, zararlılara karşı daha az hassasiyet, daha esnek ekim tarihleri, mısıra eşit hatta ortalama 1 ile 2 ton arasında daha fazla verim potansiyeli. Macaristan’da oldukça kurak geçen 2017 yılı sorgum üretiminde yeni bir atılıma neden olmuştur.

Genetik ve tarım önerileri

Üreticiler için sorgum yeni bir üründür. Başarı şansını yakalaması için gelişiminin tarımsal olarak desteklenmesi gerektiğini başından beri dikkate aldık. Arazide çok deneyimli olan ortağımız Agroszemek Kft ile bunu uygulamaya koyduk. Birlikte, en klasik hataları yapmalarını önlemek için üreticilerin elini tuttuk. Gayet tabi olarak bazı hatalar yine de yapıldı, ancak üreticilerin fikir alış verişinde bulunmak, anlamak ve ilerlemek için bir muhatapları vardı.  Bu pragmatik yaklaşım sayesinde üreticileri motive edebildik. Geriye işleyicilerin teşvik edilmesi kaldı.

Tane sorgum işleyicilerinin devreye alınması

Üretimin artmaya başladığı anda ve şimdiki kadar önemli olmasından önce, sanayicilerle görüşmelerde bulunduk. Amacımız mevcut engelleri belirlemek ve sorgumun bugünkü avantajlarını tanıtmaktı. Kendilerini ikna etmek için tane sorgumun;

1. GDO’suz olduğu,
2. Neredeyse hiç mikotoksin içermediği,
3. Mısırdan ortalama 2-3 puan fazla protein içerdiği (doğru tarım uygulamalarına uyulması halinde)
4. Glutensiz olduğu (insani tüketimde kullanım için)
5. Tanen oranının neredeyse sıfır olduğu konusunda bilgilendirmemiz gerekmiştir.

Bize öncüler lazımdı. Tranzit-Ker Zrt gibi sektörlerin tanınan ve lider durumdaki firmalar Kuzey-Batı Macaristan’da tane sorgum pazarını geliştirmek için hayvan yemi testleri yapma konusunda taahhütte bulundular. Bu testlerin tatmin edici sonuçları sorgumla ilgilenen hayvan yemi şirketi sayısında giderek artışa neden oldu. KITE Zrt veya BONAFARM Grubu gibi entegratörler de devreye girdi. Bu bir dönüm noktası oldu, çünkü aktörleri olmadan sorgum pazara sahip olamazdı ve pazar olmadan sorgum üretmenin anlamı olmazdı.

Yemlik sorgum işleyicileriyle diyalog kurulması

Halihazırda yemlik sorgum konusunda da aynı yolu izliyoruz. Hasadını yemlik sorgumla mısıra göre daha çok güvence altına alabilecek olan çiftçi-büyükbaş yetiştiricisinin ikna edilmesi çok kolaydır. Ancak yemin besin değeri hakkında aklındaki sorulara da cevap verilmesi gerekmektedir. Bu amaçla tanınmış uzmanlara başvurduk:  Szilvia Orosz (ÁT Kft.), Eszter Galamb (UBM Zrt.) ve Vitál-Feed Kft. Çalışmaları ve profesyonelce konuşmaları sayesinde, sorguma karşı devam eden önyargılarla mücadele edebiliyoruz.

Başarının anahtarı

Üç yıllık çalışmalardan sonda, üreticilerin sorgum üretimine daha kolay bir şekilde giriştiklerini gözlemliyoruz. Hibritlerle, mısır üretimi için elverişli olmayan bölgelerde bile ürünün verimli hale geldiğini gördüler. Bu üreticiler ortalama 7-8 ton/ha, bazı yerlerde de 10 tonu aşan bir tane sorgum verimi elde etmiştir. Bize 13 tonluk bir verim bile bildirilmişti ! Asgari %10’luk brüt protein içeriğine de ulaşılmıştır.  Tane sorgumun başlıca pazarı şimdilik hayvan yemiyle sınırlı kalsa da, ihracat da gelişmeye devam etmektedir. Yemlik sorgumla ilgili olarak da iyimseriz çünkü Vitál-Feed ve ortakları tarafından besin değerleri üzerinde yürütülen analizler çok olumlu sonuç vermiştir. Diğer yandan, Euralis’te, glutensiz ve mikotoksinsiz olması sayesinde, sorgum insani tüketimde de parlak bir geleceğe sahiptir. Sonuç olarak Macar sorgumunun gelişimini desteklemeye devam edeceğiz.

Tane sorgum (son 4 yılda 10 000 ha’da 30 000 ha’ya yükselmiştir) ve silajlık sorgum (aynı süre içerisinde 5000 ha’dan 15 000 ha’ya yükselmiştir) alanları Macaristan’da büyümeye devam edecektir.