پشت صحنه‌ی داستان موفقیت سورگوم مجار

فرانس فارکاس متخصص با تجربه‌ای در امر کشاورزی است. وی زمانیکه آموزش خود را در دانشگاه علوم زراعی Georgikon Keszthely ادامه می‌داد به دفعات متعدد برای کارآموزی در زمینه‌های تولید کشاورزی و دامپروری به اتریش و ایالات متحد آمریکا رفته است و از سال 2012 به بعد مدیریت شعبه‌ی مجارستان اورالیس سمانس (Euralis Semances) را که در مجارستان پیشرو حوزه‌ی بذر سورگوم و سویاست به عهده گرفته است.

محصولی قدیمی که دوباره در انتظار کشف شدن است

سورگوم محصولی شناخته‌شده در مجارستان است که در حوزه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد (جارو، سورگوم دانه‌ای و سورگوم خوراک دام). با این حال این محصول به عنوان فاکتوری محدودکننده در خوراک دام مورد استفاده بوده و نیز به دلیل بالا بودن مقدار تانن دانه‌های آن از دیگر محصولات مورد اقبال کمتری بوده است. حتی با وجود اینکه سال‌هاست گونه‌های هیبریدی به فروش می‌رسد که دیگر مشکل تانن را سبب نمی‌شوند، متاسفانه پیش‌داوری‌های اولیه نسبت به این محصول هنوز از بین نرفته است. از سوی دیگر از سال‌های ابتدایی دهه‌ی 2000، محصول برداشت‌شده‌ی دانه‌های قرمز و سفید تولیدی مجارستان به دلیل محدودیت بازار آن، به عنوان خوراک طیور به اروپای شمالی صادر می‌شود که این امر عامل منفی دیگری می‌باشد.

ما در اورالیس مجارستان طی سال 2015 در مناطقی که بیشترین تأثیر را از خشکسالی گرفته بودند با هدف ارائه‌ی راه حل‌های کاربردی به شرکایمان، در رابطه با موضوع گرمایش جهانی نقطه نظراتی را پیشنهاد دادیم. از آنجاییکه در هر سه سال از 5 سال امکان آبیاری وجود ندارد، تولید ذرت در وضعیت ضعیفی قرار داشته و محصول‌دهی کافی نداشته است. پس از بررسی و تحلیل داده‌های پدوکلیماتیکِ این مناطق (مناطقی که 10 تا 15 درصد از زمین‌های کشاورزی آن‌ها به ذرت اختصاص داده شده است)، به این نتیجه رسیدیم که برای تولید ایمن و پُرمحصول، ذرت مناسب نیست. در همین چارچوب، سورگوم دانه‌ای مزایای ویژه‌ای دارد: نیاز 30 تا 40 درصدی کمتر به آب، حساسیت کمتر نسبت به آفات، زمان کاشت منعطف‌تر و نهایتاً قابلیت تولید برابر با ذرت و حتی به طور میانگین امکان محصول‌دهی یک تا دو تن بیشتر از ذرت. خشکسالی شدید سال 2017 در مجارستان منجر به جهش جدیدی در تولید سورگوم شده است.

پیشنهادات و توصیه‌های ژنتیکی و کشاورزی

سورگوم برای تولیدکنندگان محصول جدیدی است. برای اینکه شانس موفقیت را به دست آورد، از همان ابتدای کار، ضرورت حمایت از توسعه‌ی آن از منظر کشاورزی را مورد توجه قرار داده‌ و این امر را با همراهی شریک با تجربه‌مان در زمینه‌ی زمین‌های کشاورزی، آگروسمک (Agroszemek Kft)، به اجرا گذاشتیم. با همراهی یکدیگر جهت جلوگیری از اشتباهات کلاسیک به کمک تولیدکنندگان رفتیم. البته برخی اشتباهات نیز رخ داده است که طبیعی هستند ولی نکته‌ی مثبت این است که کشاورزان مخاطبی برای تبادل فکر و فهمیدن و پیشرفت کردن دارند. در سایه‌ی این شیوه‌ی عمل‌گرایانه توانستیم تولیدکنندگان را تشویق کرده و برای ادامه فقط تشویق و انگیزه‌بخشی به فعالین و صنعتگران این عرصه باقی مانده است.

فعال‌تر کردن فعالین بازار سورگوم دانه‌ای

از مقطعی که تولید افزایش داشته  و پیش از آنکه سورگوم به اندازه‌ی امروز مهم شود، با صنعتگران این عرصه دیدارها را شروع کرده‌ایم. هدف از این جلسات مشخص کردن موانع موجود بوده و شناساندن مزایای امروزی سورگوم می‌باشد. برای قانع کردن این فعالین و صنعتگران، سورگوم دانه‌ای مزایایی دارد که از این قرار هستند و بایستی در این خصوص اطلاع رسانی شود:

• این محصول فاقد تغییرات ژنتیکی است،
• تقریباً عاری از مایکوتوکسین است،
• به طور میانگین حدود 2 تا 3 واحد پروتئین بیشتری نسبت به ذرت دارد (در صورتیکه دستورالعمل‌های صحیح کشاورزی اعمال شوند)،
• فاقد گلوتن بودن این محصول (برای استفاده در مصارف انسانی)،
• میزان تانن آن که تقریبا نزدیک به صفر است.

ما نیاز به افرادی داریم که پیشرو در این زمینه باشند. برای مثال شرکت Tranzit-Ker Zrt که از شرکت‌های شناخته‌شده و پیشرو در این بخش هست جهت توسعه‌ی بازار سورگوم دانه‌ای در شمال و غرب مجارستان متعهد به انجام آزمایش‌های مرتبط با خوراک دام شدند. نتایج رضایت‌بخش این آزمایش‌ها تعداد شرکت‌های خوراک دام که ترجیح آن‌ها سورگوم است را به صورت روزافزونی بیشتر کرده است. همچنین هلدینگ‌هایی همچون KITE Zrt یا گروه BONAFARM نیز وارد عمل شدند که این امر تبدیل به نقطه‌ی عطف شد چراکه اگر فعالین بازار وجود نداشتند سورگوم دارای بازار نمی‌شد و اگر بازاری وجود نداشت تولید سورگوم مفهوم نداشت.

برقرار کردن گفتگو با فعالین سورگوم خوراک دام

در حال حاضر در رابطه با سورگوم خوراک دام نیز همان مسیر فوق را ادامه خواهیم داد. در رابطه با بالا بودن تضمین برداشت  سورگوم خوراک دام در مقایسه با ذرت، قانع کردن مزرعه‌دار و پرورش‌دهنده‌ی دام بزرگ کار چندان سختی نیست. ولی با این حال پاسخ دادن به سوالات ایشان در خصوص میزان ارزش تغذیه‌ای سورگوم ضروری است. در این راستا به متخصصان برجسته‌ی این حوزه مراجعه کردیم: در سایه‌ی تحقیقات سیلویا اوروز (Szilvia Orosz) در شرکت ÁT Kft. ، اِستر گالامب (Eszter Galamb) در شرکت UBM Zrt. و Vitál-Feed Kft. و سخنرانی‌های حرفه‌ای ایشان توانستیم تلاش‌ها برای از بین بردن پیش‌داوری‌های موجود نسبت به سورگوم را ادامه دهیم.

کلید موفقیت

پس از 3 سال تحقیق و فعالیت، مشاهده کردیم که تولیدکنندگان، در مقایسه با قبل، راحت‌تر به سراغ سورگوم می‌روند و آن ر ترجیح می‌دهند. تولیدکنندگان از نزدیک دیدند که با استفاده از گونه‌های هییبریدی در مناطقی که برای تولید ذرت مناسب نیستند، محصول سورگوم بازده خوبی دارد. این تولیدکنندگان به طور میانگین 7 تا 8 تُن در هکتار محصول سورگوم دانه‌ای برداشت کرده‌اند که در بعضی مزرعه‌ها این مقدار از 10 تُن در هکتار نیز بیشتر بوده است. حتی برداشت 13 تُنی نیز به ما گزارش شده است! در رابطه با میزان پروتئین نیز قابل ذکر اینکه به حداقل میزان 10% پروتئین خالص دست یافته‌ایم. اگرچه بازار سورگوم دانه‌ای فعلا در محدوده‌ی خوراک دام باقی مانده است، توسعه‌ی صادرات آن تداوم داشته و بیشتر می‌شود. در خصوص سورگوم خوراک دام نیز خوشبین هستیم چراکه آزمایش‌های انجام‌شده توسط Vitál-Feed و شرکایش در خصوص ارزش تغذیه‌ای نتایج بسیار مثبتی داده است. از سوی دیگر، نزد شرکت Euralis نیز در سایه‌ی بدون گلوتن بودن و همچنین عاری از مایکوتوکسین بودن، سورگوم برای مصارف انسانی آینده‌ی درخشانی دارد. در نهایت حمایت از توسعه‌ی سورگوم مجار را ادامه خواهیم داد.

نهایتاً لازم به ذکر اینکه، رشد سطح زیر کشت سورگوم دانه‌ای (افزایش سطح زیر کشت در 4 سال گذشته از 10000 هکتار به 30000 هکتار) و سورگوم سیلویی (افزایش سطح زیر کشت در 4 سال گذشته از 5000 هکتار به 15000 هکتار) در مجارستان ادامه خواهد یافت.