Sorgumun Fransa’daki geleceği hakkında iyimser düşünüyorum

Julie Toussaint tezi sayesinde tarımı keşfetmiştir. O zamandan beri, araştırmacı bir profile sahip olan bu bilim insanı sektörden hiç ayrılmayarak önce çeşit ıslahı daha sonra da sorgum üzerine eğilmiştir. “Geleceğin tarımı, tohum ve çeşit ıslahı sayesinde, karşı karşıya olduğumuz zorlukları aşacak ve sorgumun da geleceğin ürünü olacağından eminim.”Semences de Provence ve Eurosorgho’da (sorgum çeşidinin geliştirilmesi için 1. Avrupa Programı) zamanın tamamını bu işe ayırıyor.

Sorgum genlerimizde

Semences de Provence misyonu üreticilerin kullanımına özel pedoklimatik koşullara uygun çeşit çözümleri sunmak olan, güney Fransa’da bulunan bir tohum şirketidir. Dolayısıyla kuruluşundan beri araştırmalarını kuraklığa karşı daha dayanıklı ve mevcut suyu en iyi şekilde değerlendiren tür ve çeşitler üzerine yoğunlaştırmıştır. “Bugün faaliyetlerimizin %60’ını oluşturan sorgum üzerinde bu şekilde uzmanlaştık.”

Çeşitlilik, verim ve karlılık Fransız üreticilerini motive eden etkenlerdir.

Tarihi olarak Fransa’nın güney batısında tane sorgum ekilmekteydi, ancak daha erkenci çeşitlerin gelmesiyle birlikte ekim alanının kuzeye doğru yayılmasını sağlanmıştır: günümüzde tane sorgum ekim alanları orta batı bölgesinde büyük bir gelişim halindedir. Julie Toussaint’e göre “Motivasyon güçlü olmakla birlikte, sorgum özellikle zararlı ot temizliği konusunda üreticilerin teknik bilgi sahibi olmasını gerektiriyor. Yerel bir aktörün devreye girdiği yerlerde (danışman veya toptancı) alanlar daha güçlü bir şekilde artmaktadır: bu da üreticinin deneme amaçlı küçük ekimleri bırakıp mısırdan oldukça farklı olan bu ürüne geçmesine yardımcı oluyor. Diğer yandan, besicilerin yem tedariklerini güvence altına alma istekleri (tek biçimlik silaj sorgumu) ve kaliteli BMR ve PPS çok biçimlik yeni çeşitlerin çok yönlü olma özelliği sorgumun bazı besicilik sektörlerine başlıca ürün olarak gelişmesini sağlamıştır.

Küresel ısınmaya karşı bir çözüm, münavebelerde çeşitlilik kaynağı, geleneksel ürünler iklim veya parazit hasarına uğradığında ikame ürün olan sorgum aynı zamanda yüksek bir karlılığa da sahiptir.   Julie Toussaint şu hususların altını çizmektedir; “Sorgumun ekonomik olarak karlı olması, başta sürekli tekrarlayan kuraklık dönemleri yaşayan ve sulama yapılmayan bölgelerde olmak üzere doğrudan da öte bir ifadedir. Fransa’da tane sorgumun fiyatı mısıra endeklenmiştir, yaklaşık 5€ eksiğidir. Bununla birlikte tohum başına maliyet/ha daha azdır. Taban gübrelemesi ve zararlı ot temizliğinin gerekli olması halinde, starter gübresi, böcek ilacı ve salyangoz önleyici zorunlu değildir. Dolayısıyla ekonomik karlılığa daha kolay ulaşılmaktadır.” Öte yandan, hasattan önce yapılması gereken bir müdahale kalmadığından, sorgum aynı zamanda çalışma süresi bakımından da daha “ekonomiktir”.

Verime gelince, çok değişken olmasına rağmen (hava durumuna, toprağa ve üreticilerin teknik bilgisine göre 20-110 qx/ha arası), genel olarak tatmin edicidir. Tane sorgumda 55 qx/ha civarında dolaşmaktadır: 2019’da 51.2 qx/ha, 2018’de 53 qx/ha ve 2017’de 57.8 qx/ha*. Tek biçimlik veya çok biçimlik sorgumda ise, çeşitlere ve besicinin amacına göre değişmektedir (UFL, şeker, nişasta, verim). Kuru madde verimi 10 ile 15 TMS/ha arasında yer alan 1’de yüksek UFL’ye sahip yüksek enerji potansiyelli çeşitler ve 20 TMS/ha’ya kadar erişebilen, daha çok “hacme” yönelik diğer çeşitler bulunmaktadır. Julie Toussaint “Bu verimlerin bilgi amaçlı verildiğini ve büyük ölçüde pedoklimatik koşullara göre değiştiğini” belirtmektedir.

Dayanıklılık, stabilite ve çıkışta hızlı büyüme

İster tane ister silajlık olsun tohumların genetiği ve kalitesine göre üreticiler öncelikle dayanıklı çeşitler, sabit bir verim ve sıra mesafesinin hızlı bir şekilde kaplanması ve zararlı ot temizliğinin azaltılması için çıkışta hızlı bir büyüme ile birlikte kuraklığa karşı dayanıklılık beklemektedir (“stay green” neredeyse tüm çeşitlere uygulanan bir özelliktir). Daha kuzeyde, gece daha da düşen sıcaklıklara (< 12°C) karşı dayanıklılık çok erkenci tane sorgum çeşitleri için önemli bir kriterdir. “Hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılık üreticiler tarafından fazla ileri sürülmese de, sorgum Fransa’da güçlü mantar veya böcek saldırılarına çok maruz kalmamıştır.”

Besiciler ise, çeşit seçimlerini, sürülerinin ihtiyaçlarına bağlı olan besin değerine göre yapmaktadır. Yatmaya karşı dayanıklılık özelliği de unutulmamalıdır.

Gelişmekte olan pazarlar

Doğrudan işletmelerde tüketilen yemlik sorgumun aksine, tane sorgum çeşitli pazarlarda kendine yer bulmaktadır.  İçeride fazla tüketilmeyen tane sorgum (Fransız üretiminin %5’inden azı kümes hayvanı ve domuz besiciliğine yöneliktir) öncelikle büyükbaş hayvan yemi üretiminde kullanılmaktadır (üretimin %30’u). Sorgumu yemlerine dahil eden sanayiciler için özellikle fiyatı ve protein bakımından zengin olması ilgi çekicidir (mısıra göre +%1.5). Güney batıda geleneksel olan bu pazar diğer üretim havzalarında da hızla gelişmektedir.

Beyaz etli kümes hayvanı yemi için çok fazla ihtiyaç duyulan İspanya’ya yapılan ihracat da Fransız sorgumu için önemli bir pazar teşkil etmektedir. Başta görsel olmak üzere yüksek kalite gerektiren kuş yemi alanı beyaz ve kızıl sorgum için özellikle İngiltere, Belçika ve Hollanda’da gelişmektedir. Yeniliğe dayalı başka pazarlar da gelişme halindedir: gıda (bira, un…), sanayi (metanlaştırma, yakıt, biyomalzemeler…). “Sorgum yalnızca su ve girdi tasarrufu sağlayan bir ürün olmakla değil, aynı zamanda pazar olarak da (glutensiz ve düşük glisemik endeksine sahip) günümüzün popüler ürünüdür ve yakın bir gelecekte daha çok kartın dağıtılacağından eminim. Fransa’da sorgum alıcısı sanayicilerin sayısının giderek artması verimli bir döngü teşkil ederek sorgumun Fransa’daki gelişimine destek vermektedir.” Birkaç yıldır düzenli olarak artan alanların sayısı artmaya devam edecektir. Julie Toussaint sorgumun Fransa’daki geleceği konusunda çok iyimser.

* (kaynak agreste)