سیلو کردن سورگوم در دامداری. مزایای این شیوه کدام‌ها هستند؟

در 22 سپتامبر 2020، ایستگاه آزمایشی Ivanovice na Hané از مؤسسه‌ی تحقیقات گیاهان زراعی پراگ-روژینو برنامه‌ی کاملی در مورد سورگوم علوفه‌ای و مزایای آن در دامداری ارائه داد: آزمایشات، ارائه‌ها و تبادل اطلاعات متعدد در غرفه‌ها به بازدیدکنندگان امکان ‌داد اطلاعات گسترده‌ای را در مورد این محصول کم‌تر شناخته‌شده در کشور به دست آورند. مدیر ایستگاه Miroslav Janeček  و تیم فنی ایستگاه و همچنین نمایندگان شرکت SEED SERVICE که از پیشگامان جمهوری چک بوده و از سال 2008 در حال توسعه‌ی سورگوم است از مهمانان و شرکت‌کنندگان استقبال کردند.

سخنرانی‌ها بر موضوعات زیر متمرکز بود:

•  خصوصیات سورگوم و انواع مختلف سیلو
•  شباهت‌های زیادی که بین سیلوی سورگوم و سیلوی ذرت وجود دارد: عملکرد، خوش طعم بودن، محتوای فیبر زیاد و قابلیت هضم خوب، نسبت زیاد همیسلولز، تأثیر مثبت بر متابولیسم شکمبه و میزان شیردهی گله.

سورگوم برای تولید علوفه و سیلو کردن

از سورگوم برای تهیه‌ی علوفه و نیز سیلو کردن در جمهوری چک استفاده می‌شود. برخلاف انواع زیست‌توده‌ها، سیلوهای سورگوم به دلیل میزان نشاسته‌ی بالاتر، انرژی مشابه سیلوهای ذرت دارند، بنابراین از آن برای تغذیه‌ی گاوهای شیری نیز استفاده می‌شود. گونه‌های سورگوم که بیشترین رشد را دارند عبارتند از سورگوم دو رنگ بای‌کالر و سورگوم دو رنگ دروموندی (bicolor drummondii). برای سورگوم دو رنگ بای‌کالر 3 نوع اصلی از کشت می‌شود: سورگوم دانه‌ای، سورگوم شیرین (قندی) و سورگوم زیست‌توده‌ای (فیبر). برای سورگوم دو رنگ دروموندی (bicolor drummondii) که علف سودانی نیز نامیده می‌شود، انواع آن به صورت چندقلمه برای علوفه یا تک‌قلمه برای سیلو پرورش داده می‌شود.

هیبریدهای سورگوم دانه‌ای یا سورگوم شیرین با سورگوم علف سودانی برای تولید زیست‌توده به صورت چندقلمه برای علوفه یا تک‌قلمه برای سیلو تولید می‌شوند. در زمان تکامل و رسیدگی کامل گیاه، بسته به گونه‌ی آن، ارتفاع گیاه اغلب به 2.5 تا 3.5 متر می‌رسد. در یک برداشت دو مرحله‌ای برای انبار علوفه، آن‌ها در ردیف‌های باریک کاشته می‌شوند و علوفه‌ی نیمه پروتئینی با محتوای بالای فیبر و قندهای قابل هضم فراهم می‌شود. زمانی که از آن‌ها برای تولید بیوگاز استفاده می‌شود، سورگوم یک بار برداشت می‌شود. برای بهره‌مندی از چند برداشت (انبار علوفه) یا در شرایط بدتر برای تولید سیلو، کشاورزان و تولیدکنندگان کشور چک ‌گونه‌ی زودرس مقاوم در برابر خشکسالی را ابداع کردند. این گونه از رشد و نمو اولیه‌ی سریع پس از برداشت برخوردار است. برگ‌ها و ساقه‌های آن شیرین و آبدار بوده، بنابراین گاوها با کمال میل آنها را می‌خورند و تنوع BMR آن قابلیت هضم بسیار زیاد کل گیاه را به همراه دارد.

“مخفف BMR ، Brown Mid Rib، توضیح‌دهنده‌ی جهش ژنتیکی است که در سال 1927 در ذرت کشف شده است و ساختار دیواره‌های سلول را تغییر می‌دهد و باعث قهوه‌ای شدن آوند میانی برگ می‌شود که نشان‌دهنده‌ی اختلال در رسوب لیگنین است.  با تشکیل لیگنین‌، که ساقه‌ها را تقویت می‌کند و در نتیجه قابلیت هضم را کاهش می‌دهد‌، گیاه از خود در برابر لک محافظت می‌کند. گونه‌های BMR که به طور خاص پرورش داده می‌شوند ، 40 تا 60 درصد لیگنین کم‌تری دارند، میزان هضم‌شوندگی آن‌ها 15 تا 30 درصد بیشتر بوده و به مصرف بیشتر خوراک کمک می‌کند.” به نقل از Ing. Podrábský، نماینده‌ی فروش و مشاور اقتصاد کشاورزی  در SEED SERVICE.

سورگوم دانه‌ای برای تولید غلات یا برداشت یک مرحله ای سیلویی مناسب است. ارتفاع این گونه به 0.8 تا 1.2 متر می رسد. در شرایط ایده آل، محصول‌دهی آن 10 تن دانه در هکتار است. دانه‌ی این گونه خشک است چراکه محتوای آب در زمان برداشت 16 تا 22 درصد است. شرکت‌های تولیدکننده در کشور چک و اروپا انواع بسیار زودرس با دانه‌های فاقد تانن را برای تولید ارائه کرده و پیشنهاد می‌دهند. ارتفاع انواع سیلویی سورگوم دانه‌ای 1.5 تا 2 متر می‌شود و به طور خاص، انواع BMR قابلیت هضم عالی دارند. آن‌ها برای تکامل شیر بر اساس ماده‌ی خشک گیاهی 25 تا 27 درصد سیلو می‌شوند.

در مورد استفاده‌ی چند برداشته از سورگوم زیست‌توده، Ing. Podrábský  توصیه كرد كه آن را با یك دستگاه برداشت علوفه، مجهز به تیغه‌های بزرگ ارّه مانند، خرد کرده و بگذارید زود پژمرده شود و سپس علوفه‌ی نیمه پروتئینی برداشت شود، كه به دلیل وجود باكتری‌های اسید لاكتیك هوموفرمنتتیو سریع تخمیر می‌شود. گزینه‌ی دیگر برداشت زیست‌توده در زمان تکامل و بلوغ کامل گیاه است، اما در این حالت مشکل کم‌انرژی بودن گونه، از مسائل رایج است. وی سورگوم زیست‌توده را نه برای تغذیه‌ی گاوهای شیری و نه برای تولید بیوگاز توصیه می‌کند. ایشان برای گاوها و تلیسه های “خشک”، سورگوم BMR را پیشنهاد می‌کند که دارای قابلیت هضم فیبر 2 تا 8 درصد بیشتر است. وی تأکید کرد: “این یک تفاوت بزرگ است که مصرف مواد مغذی توسط نشخوارکنندگان را تضمین می‌کند.”